Fzt. Yasemin İrkilata
Fizyoterapist
Türkiye’de neredeyse her 2 kadından 1’i hayatının herhangi bir döneminde idrar kaçırma problemiyle karşı karşıya kalıyor. İdrar kaçırma, daha çok gebelik ve doğum sonrası süreçlere bağlı olsa da, menopoz ve yaşlılık dönemlerinde de kadınlar bu sorunla baş başa kalabiliyor.
Bir kadın olarak bilmeliyiz ki bu sıkıntılarımız utanılacak, saklanılacak ve üzeri örtülecek meseleler değil. Tüm bunların üstesinden, pelvik taban kaslarımızı güçlendirerek gelebiliriz.
Bir fizyoterapist olarak pelvik taban ve eğitimi ile ilgili farkındalığım, 2009 yılından sonra Fransa’da yaşamaya başladığımda ortaya çıktı. “Hamilelik hastalık değildir, vücudun doğal bir halidir” yaklaşımının hakim olduğu Fransa’da gebeler günlük yaşamda oldukça aktif olmaya teşvik ediliyor.
Hatta öyle ki Fransa’da istisnasız her doğumdan sonra, hiçbir problem yaşamasa bile kadınlara gebelikte zayıflayan pelvik taban kaslarını tekrar eski haline getirmesi ve ileride oluşabilecek idrar kaçırmalarının önüne geçilebilmesi adına 10 seanslık pelvik taban eğitimi sunuluyor.Ülkeme döndükten sonra Fransa’da aldığım eğitim ve klinik tecrübelerime dayanarak kendime bu alanda farkındalığı artırmak adına bir misyon edindim.
Pelvik Taban konusunda uzman bir fizyoterapist olarak, “Pelvik Taban Atölyesi” ile düzenlenen gebe okullarında gebelere pelvik tabanın önemini anlatıyorum.Bunun yanında pelvik tabanı doğuma hazırlarken, bu dönemde gebeliğe bağlı fiziksel problemlerin tedavisini üstleniyor, doğumdan sonra zayıflamış ve yorulmuş pelvik tabanı eski fonksiyonuna getirmek için rehabilite çalışmaları yürütüyorum.
ENDOMETRİOZİS VE PELVİK TABAN FİZYOTERAPİSİ
Pelvik Taban Kasları
Pelvik taban kasları, alt karın organlarından mesane, rahim ve bağırsakları destekleyen bir kas grubudur. Bu organları bir hamak gibi tutan bu kaslar, fonksiyonlarını yerine getirebilmek için yeterince esnek ve kuvvetli olmalıdır. Aksi takdirde karşımıza mesane, bağırsak ve cinsel problemler çıkmaktadır.
Pelvik taban fizyoterapisi bakımından klinikte endometriozisin en yaygın semptomları arasında ağrılı adet dönemleri, ağrılı cinsel ilişki, jinekolojik muayene sırasında ağrı, idrar yaparken ağrı veya bağırsak hareketleri sırasında ağrı ve kronik yorgunluk olarak karşımıza çıkmaktadır.
Endometriozis, normalde rahmin içini kaplayan endometriyum dokusunun rahmin dışında büyüdüğü bir durumdur. Bu doku her adet döngüsünde rahmin içindeki doku gibi kalınlaşır, parçalanır ve kanar. Fakat bu endometriyal doku rahminizde büyüyen dokudan farklı olarak vücudunuzdan dışarı çıkamaz ve sıkışır. Bu sıkışan dokular, kendisini çevreleyen dokuların tahriş olmasına, yara dokusu geliştirmesine, pelvik organ etrafındaki dokuların birbirine yapışmasına neden olan fibroz doku bantlarına neden olabilir. Biz bu yapışan doku bantlarına adezyon diyoruz.
Pelvik Taban Fizyoterapisi
Pelvik Taban rehabilitasyonu endometriozis hastalığında ortaya çıkabilecek olan idrar ve bağırsak semptomlarına yardımcı olmak, ağrılı adet döngülerinde ve ağrılı cinsel ilişki sorunlarına pelvik taban rehabilitasyon bakış açısıyla çözüm sunmaktır.
Ultrasound in Obstetrics & gynecology dergisinde bir çalışmada pelvik taban fizyoterapisi ile tedavi edilen kadınların, tedavi almayanlara kıyasla pelvik taban kas gevşemesinde, cinsel ilişkide ağrılarda ve pelvik ağrıda önemli bir iyileşme gösterdiğini bulmuşlardır.
Biofeedback Tedavi
Biofeedback cihazı, pevik taban kas değerlendirilmesinde ve tedavisinde kullanılan bir cihazdır. Pelvik taban kaslarının gevşetilmesinde ve kuvvetlendirilmesinde etkin bir şekilde klinik uygulaması vardır.
Biofeedback seansında hastanın pelvik taban kaslarına yapıştırılan elektrotlar ile ekranda kas eğitimi
Manuel Teknikler
Myofasyal gevşeme teknikleri fizyoterapist eşliğinde yapılan yumuşak ve etkili masaj teknikleridir.
Egzersiz ve Spor
Güç ve kondisyon gerektiren egzersizler varolan semptomları daha da ağırlaştırabilir.
Başlangıçta hafif egzersizlerle başlanmalı, tercihen yine fizyoterapist eşliüinde yoga ve pilates yapılmalıdır.
Pelvik Taban Fizyoterapistine Ne Zaman İhtiyaç Duyulur?
Endometriozis hastalığında tedavi süreci yurtdışında yıllar öncesinden beri multidisipliner bir ekiple yönetilir. Türkiye’de ilk defa endometriozis hastalarına daha fazla yardımcı olabilmek için, tedavi yaklaşımı doktor, fizyoterapist, diyetisyen ve gerekli görüldüğünde diğer branşlarla ortak bir şekilde yürütülmektedir.
Endometriozis hastasının tedavisini yürüten doktorumuz tarafından gerekli görüldüğünde pelvik taban fizyoterapisine de yönlendirilmesi yapılır ve rehabilitasyon sürecine alınır daha sonra tedavinin gidişatına göre doktorumuza bilgi verilir.
Pelvik Taban Rehabilitasyonunu Kimler Yapar?
Pelvik taban rehabilitasyonunu, pelvik taban rehabilitasyon eğitimi almış, klinik deneyimi olan fizyoterapistler tarafından yapılmaktadır.
İdrar Kaçırma
İdrar kaçırma, istemsiz olarak idrarı tutamama durumudur ve sosyal ve hijyenik anlamda kişiyi oldukça rahatsız eder. Toplumda 4 kadından 1’inde görülmektedir. Gebelik, zor doğumlar, aşırı kilo, kabızlık, kronik öksürük gibi durumlar idrar kaçırmaya hazırlayıcı faktörlerdir. Pelvik taban kaslarının farklı nedenlerle fonksiyonel olarak kas tonusunun değişmesi de idrar kaçırmaya neden olabilir. Yani kas tonusunun aşırı gergin veya zayıf olması idrar tutmaya engel olabilmektedir.
İdrar kaçırma tipleri;
Stres tipi idrar kaçırma: Öksürme, hapşırma, gülme veya fiziksel bir aktivite sırasında idrar kaçırmadır. İdrar kaçırma, karın içi basıncının artmasına neden olan aktivitelerde meydana gelir. Spor yaparken idrar kaçırma şikayeti sıklıkla karşımıza çıkar.
Urge tipi idrar kaçırma: Ani ve güçlü bir idrar yapma isteği ile tuvalete yetişemeden idrar kaçırmadır. Sık sık tuvalete gitme isteğide olabilir.
Mikst tip idrar kaçırma: Bu iki tip idrar kaçırmanın beraber olması durumudur.
İdrar Kaçırmada Pelvik Taban Rehabilitasyonu
İdrar kaçırma problemiyle gelen hastamıza, hangi tipi olursa olsun öncelikle detaylı bir şekilde hikaye alındıktan sonra pelvik taban kas değerlendirmesi yapılır. Bu kas değerlendirmesi manuel olarak yapıldıktan sonra biofeedback cihazı ile kas değerlendirmesi yapılarak daha objektif bir şekilde elde edilen değerler hastaya gösterilir. Daha sonra hastanın kas durumuna göre klinik ortamda biofeedback cihazı ile hastaya pelvik taban kas eğitimi uygulanır ve beraberinde gerekli egzersizler gösterilir.
Kronik Kabızlık
Endometriozis hastalığında oluşan karın içi yapışıklıklar, karın içi organların hareketliliğinde azalmaya neden olur. Bu aynı zamanda karın ağrısı ve bağırsak hareketliliğinde azalma demektir. Yani bir endometriozis hastası kabızlık şikayeti çekebilir ve bu yaşadığı problemleri daha da büyütür. Bu kabızlık şikayetine yönelik olarak bağırsak eğitimi ve pelvik taban kas eğitimleriyle tuvalette boşaltma teknikleri öğretilir.
Ayrıca endometriozis cerrahilerinden sonra endometriyal odakların temizlenmesi sonucu o bölge sinir etkilenimine bağlı olarak nörojen mesane veya nörojen bağırsak geliştiği durumlarda yine pelvik taban rehabilitasyonu önem kazanır.
Kronik Pelvik Ağrı
Kronik pelvik ağrı endometriozisli hastalarda ( % 55 ‘inde) çok sık karşılaşılan bir şikâyettir. (Klein ve ark. 2014)
Endometriozise bağlı pelvik bölge ağrılarına cevap olarak pelvik kaslarda spazm ve gerilme görülebilmektedir. Bu kronik ağrılar zamanla postüral değişikliklere de neden olabilir. Hatta daha çok ağrıyı korumaya çalışan bir postür gelişir. Kişi zamanla bu postüral bozuklukların yarattığı ağrılarla da baş etmeye çalışmak durumunda kalır.
Ağrılı Cinsel İlişki
Endometriozis hastalarında karşılaşılan sıkıntılı durumlardan biri de cinsel ilişki sırasında veya sonrasında yaşanan ağrılardır. Ağrı, cinsel ilişkiden uzaklaşmaya ve cinsel disfonksiyonlara neden olabilir. Bu ağrılar daha önce bahsettiğimiz gibi pelvik bölgedeki yapışık dokulardan kaynaklanıyor olabilir. Ağrı pozisyona bağlı olarak değişebilir. O nedenle ağrıya neden olan pozisyonlar önerilmez. Bu hastalar pelvik bölgedeki yapışık dokulara yönelik pelvik taban rehabilitasyonu ve cinsel terapiden oldukça fayda görürler.
Ağrılı cinsel ilişkiyi vajinismus durumundan ayırt etmek gerekir. Vajinismusda cinsel ilişkiyi imkansız kılan faktörler çoğunlukla psikolojik alt temellidir ve cinsel ilişkide vajinal girişte ağrı ve cinsel ilişkiye izin vermeme durumu yaşanır.
Endometriozisli Hastaların Beraberinde Yaşadıkları Diğer Rahatsızlıklar
-İrritable bağırsak sendromu
-Ağrılı mesane sendromu
-Kronik yorgunluk sendromu
-Fibromiyalji
-Migren veya gerilim tipi baş ağrısı
-Anksiyete, depresyon, panik atak